Clostridioides difficile

Często w czasie antybiotykoterapii, przez wyjałowienie flory bakteryjnej jelit, może wystąpić biegunka. Specyficznym rodzajem takiej biegunki, szczególnie po intensywnej antybiotykoterapii, w warunkach szpitalnych i u osób starszych, jest zakażenie bakterią Clostridioides difficile (C. difficile, dawniej Clostridium difficile). Jakie są czynniki ryzyka zakażenia C. difficile, jak można je leczyć i czy ma ono związek z nowotworami jelita grubego? Na te i inne pytania odpowiadamy w tym artykule.

Clostridioides difficile to beztlenowa bakteria, która w wyniku intensywnej antybiotykoterapii o szerokim spektrum (tzn. działającej na wiele szczepów bakterii równocześnie) namnaża się w jelitach. Niektóre szczepy C. difficile wytwarzają toksyny (toksyny A i B), które prowadzą do uszkodzenia ściany jelita grubego i zapalenia. Clostridioides difficile występuje w środowisku zewnętrznym (szczególnie zwraca się uwagę na szpitale czy domy opieki), w ziemi i u nosicieli bezobjawowych. Bakterią można się zarazić drogą pokarmową przy niedostatecznym zachowaniu higieny.

Zakażenie wywołuje biegunkę o różnym nasileniu (nawet do 30 stolców na dobę), a ponadto mogą wystąpić bóle brzucha, podwyższona temperatura ciała czy brak apetytu. W ciężkich przypadkach mogą wystąpić objawy niedrożności jelita grubego, obrzęki, odwodnienie, zapalenie otrzewnej czy nawet wstrząs. Najczęściej jednak przebieg zakażenia jest łagodny i ustępuje samoistnie kilka dni po przerwaniu antybiotykoterapii.

Czynnikami ryzyka zachorowania są przede wszystkim aktualna lub niedawno przebyta antybiotykoterapia, szczególnie o szerokim spektrum działania, a ponadto hospitalizacja (ryzyko zakażenia wzrasta wraz z długością pobytu), przebywanie w zakładzie długoterminowej opieki, wiek powyżej 65 lat czy liczne choroby współistniejące. Największe ryzyko zakażenia Clostridioides difficile przypada na okres antybiotykoterapii i pierwszy miesiąc po jej zakończeniu.

Diagnostyka zakażenia opiera się głównie na stwierdzeniu objawów i wykonaniu badań immunoenzymatycznych kału na dehydrogenazę glutaminową w kale (enzym produkowany przez C. difficile) oraz na toksyny produkowane przez tę bakterię.

Ze względu na łatwe szerzenie się zakażenia, szczególnie w różnego rodzaju zakładach opieki zdrowotnej, ważna jest izolacja chorego do co najmniej 48 godzin od ustąpienia biegunki (lub do zakończenia hospitalizacji). Ważne jest mycie rąk wodą i mydłem przy kontakcie z chorym.

Leczenie polega przede wszystkim na odstawieniu dotychczasowej antybiotykoterapii i zapewnieniu odpowiedniego nawodnienia. Ważne jest aby nie stosować leków przeciwbiegunkowych (np. preparatów typu „Stoperan”). Objawy powinny ustąpić lub zmniejszyć się w ciągu pierwszych 3 dni od ostawienia leków przeciwbakteryjnych. Jeśli objawy nie ustępują lub wystąpił nawrót choroby, możliwe jest zastosowanie leczenia farmakologicznego (wankomycyna, metronidazol).

Ciężka postać zakażenia C. difficile to rzekomobłoniaste zapalenie jelit, które stwierdzić można w kolonoskopii. W jej przebiegu występują szarożółte tarczki na śluzówce błony śluzowej jelita.

Czy zakażenie Clostridioides difficile może mieć związek z rakiem jelita grubego? Według najnowszych badań, nie jest to wykluczone. Badacze z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa postanowili zbadać biofilm ze śluzówki jelita chorych na raka jelita grubego i wszczepić go myszom. Według ich badań, C. difficile było obecne w próbkach u myszy, które później rozwinęły raka jelita grubego, a nieobecne u myszy, które nie rozwinęły guza. Szczególnie istotna w tym procesie ma być toksyna B produkowana przez część szczepów bakterii. Według tych doniesień, zakażenie szczepami C. difficile produkującymi toksyny, doprowadza do specyficznych zmian w śluzówce jelita, które mogą promować kancerogenezę. Naukowcy podkreślają jednak, że otrzymane wyniki to dopiero początek i potrzeba wielu badań aby potwierdzić możliwy związek między rakiem jelita grubego a zakażeniem Clostridioides difficile.