Rak odbytu a rak odbytnicy

Dla wielu ludzi odbyt i odbytnica to pojęcia równoznaczne, które można by nazwać inaczej „końcem jelita”. Nie jest to do końca słuszne rozumowanie, bo są to dwa zupełnie różne pod względem anatomicznym i funkcjonalnym elementy przewodu pokarmowego. Nic więc dziwnego, że nowotwory tych okolic także się od siebie różnią.

Biorąc pod uwagę definicje onkologiczne, raka odbytnicy można nazwać po prostu rakiem jelita grubego. Jest to dokładnie ten sam rodzaj nowotworu, który występuje na wcześniejszych odcinkach okrężnicy. Rak odbytu (lub kanału odbytu), czyli końcowego odcinka odbytnicy, jest klasyfikowany oddzielnie. Po pierwsze, występuje on dużo rzadziej niż rak jelita grubego, a po drugie ma zupełnie inną patogenezę.

Rak odbytu to nowotwór ściśle związany z infekcją onkogennymi podtypami wirusa brodawczaka ludzkie, czyli HPV. Podobne warianty wirusa zwiększają ryzyko zachorowania na m.in. raka szyjki macicy, nowotwory głowy i szyi, raka penisa czy rak pochwy i sromu. Według badań, około 89% przypadków raka odbytu związanych jest z infekcją podtypem HPV 16. Co ważne, wszystkie dostępne aktualnie szczepienia przeciwko HPV chronią przed infekcją typ podtypem, jak i innymi onkogennymi szczepami, zależnie od danego preparatu. Do zakażenia wirusem dochodzi najczęściej na skutek tzw. skin-to-skin contact, czyli kontaktu śluzówek, uszkodzonej skóry itp., dlatego największe ryzyko infekcji towarzyszy kontaktom seksualnym, szczególnie analnym, odbywanym bez zabezpieczenia.

Ze względu na silny związek z infekcją HPV, dużą liczbę osób obciążonych szczególnym ryzykiem zachorowania stanowią pacjenci z obniżoną odpornością. Są to m.in. pacjenci przyjmujący leczenie immunosupresyjne, chorzy zarażeni wirusem HIV czy z zespołem nabytego niedoboru odporności (AIDS). Innymi czynnikami ryzyka zachorowania na raka odbytu są częste zmiany partnerów seksualnych i palenie tytoniu. Z wyżej wymienionych względów, bardzo ważne jest aby jak najwięcej młodzieży, zarówno dziewcząt, jak i chłopców przyjmowało szczepienia przeciwko HPV. Jest to główny sposób na redukcję ryzyka zakażenia wirusem i zachorowania na raka odbytu i inne nowotworowy związane z tym wirusem.

Objawy raka odbytu to m.in. krwawienia z przewodu pokarmowego i/lub świeża krew w stolcu, świąd odbytu, bolesne parcie i/lub oddawania stolca, świąd odbytu, uczucie ciała obcego w odbycie, wyczuwalny guz, powiększenie węzłów chłonnych czy nietrzymanie gazów lub stolca.

Podstawą diagnostyki raka odbytu jest badanie per rectum i endoskopia dolnego odcinka przewodu pokarmowego (szczególnie anoskopia). U kobiet ważne jest też badanie ginekologiczne, aby wykluczyć zmiany nowotworowe w narządach układu rozrodczego. Kolejnym istotnym badaniem jest rezonans magnetyczny (jak w raku odbytnicy).

Leczenie raka odbytu opiera się na chemioradioterapii, co pozwala na całkowitą remisję guza u nawet 90% chorych. Leczenie chirurgiczne stosowane jest w nawrotach choroby i w przypadkach małych guzów o określonych cechach histopatologicznych, które są zlokalizowane na brzegu odbytu. Obecność przerzutów w węzłach chłonnych niestety obniża rokowanie pacjentów.