Zespół Peutza-Jeghersa

Do tej pory opisaliśmy trzy zespoły związane z dziedziczną tendencją do zachorowania na raka jelita grubego: zespół Lyncha, rodzinną polipowatość gruczolakowatą (FAP) oraz zespół Gardnera, będący odmianą FAP. W tym artykule chcielibyśmy przybliżyć kolejną chorobę związaną ze zwiększony ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego, czyli zespół Peutza-Jeghersa.

Zespół Peutza-Jeghersa (w skrócie PJS, od ang. Peutz-Jeghers Syndrome) to choroba uwarunkowana genetycznie, związana z mutacją w genie STK11, która wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na kilka nowotworów złośliwych, m.in. raka jelita grubego, piersi, jelita cienkiego, żołądka, trzustki, jajnika, szyjki macicy, jądra czy płuc. PJS jest chorobą dziedziczona autosamalnie dominująco, co oznacza, że ryzyko przekazania potomstwu mutacji wynosi 50%

Charakterystyczną cechą jest występowanie na długości całego przewodu pokarmowego polipów Peutza-Jaghersa, czyli hamartomatycznych (łagodne polipy z mięśniówki gładkiej jelita i nabłonka, przypominające kształtem drzewa), najczęściej występujących w jelicie cienkim. Choć polipy same w sobie są łagodne, to mogą pokrwawiać i powodować niedokrwistość, a także nawracające niedrożności jelita.

Innym charakterystycznym objawem jest występowanie mnogich plam soczewicowatych, czyli ciemnobrązowych czy nawet niebieskawych (sinych) zmian na poziomie skóry, szczególnie często pojawiających się w okolicy oczu, ust, nosa, a także na dłoniach, podeszwach, śluzówce jamy ustnej czy okołoodbytowo. Plamy soczewicowate zwykle mają najintensywniejszą barwę w dzieciństwie i z wiekiem mogą blednąć. Ponadto, często są one pierwszym objawem zespołu, poprzedzając zmiany w jelicie.

Rozpoznanie kliniczne zespołu Peutza-Jaghersa stawia się na podstawie spełnienia co najmniej jednego z 4 kryteriów:

· Występowanie 2 lub więcej polipów Peutza-Jaghersa w przewodzie pokarmowym;

· Jakakolwiek liczba polipów P-J u osoby z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku zespołu;

· Jakakolwiek liczba polipów P-J u osoby z charakterystycznymi zamianami skórnymi;

· Charakterystyczne przebarwienia skórne u osób z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku PJS.

Aby upewnić się co do diagnozy, zaleca się wykonanie badań genetycznych w kierunku mutacji w genie STK11.

Chorzy z zespołem Peutza-Jaghersa mają podwyższone ryzyko zachorowania na wiele nowotworów złośliwych. Najczęstszym nowotworem złośliwym wykrywanym wśród pacjentów z PJS jest rak jelita grubego (ryzyko zachorowania wynosi 39%, a średnia wieku w momencie diagnozy 42-46 lat). Kolejnym nowotworem o zwiększonym ryzyku występowania u chorych z tym zespołem jest rak piersi (ryzyko zachorowania: 32-54%, średni wiek w momencie diagnozy: 37-59 lat). Podwyższone ryzyko zachorowania dotyczy również m.in.: raka żołądka (29%), jajnika (21%), trzustki (11-36%) czy płuc (7-17%).

Ze względu na podwyższone ryzyko nowotworzenia, pacjenci z zespołem Peutza-Jaghersa wymagają odpowiedniego nadzoru onkologicznego. Pierwszą endoskopię górnego i dolnego odcinka przewodu pokarmowego u osób z dodatnim wywiadem rodzinnym przeprowadza się w wieku 8-10 lat. W tym czasie powinno zostać przeprowadzone także badanie jelita cienkiego (np. w endoskopii kapsułkowej lub enterografii). Jeśli w pierwszym badaniu wykryto polipy, należy je usunąć i przeprowadzać badania kontrolne co 2-3 lata; jeśli polipów nie wykryto, to kolejne badanie można odbyć w wieku 18 lat (jeśli jednak wystąpią objawy, które mogą wynikać z obecności polipów, od razu wykonuje się badania przewodu pokarmowego, bez względu na wcześniej ustalony harmonogram badań). Ponadto, ważne są regularne badania trzustki od 30-35 roku życia (np. w ultrasonografii endoskopowej, czyli EUS lub w rezonansie magnetycznym). U kobiet istotne będą: coroczne badanie ginekologiczne z cytologią od 18-20 roku życia (i wcześniejsza kontrola ginekologiczna od 8 roku życia, pod kątem przedwczesnego dojrzewania) oraz coroczne badanie piersi przez lekarza od 18 roku życia i rezonans i/lub mammografia od 30 roku życia. Chłopcy i mężczyźni od 10 roku życia powinni mieć wykonywane regularne badania jąder. Istotne jest również poradnictwo genetyczne, którym powinna być objęta rodzina chorego.

Niestety, zespołu Peutza-Jeghersa nie da się wyleczyć. Regularne badania endoksopowe i usuwanie polipów ma zapewnić lepszą kontrolę nad chorobą i niedopuszczenie do niedrożności czy niedokrwistości. Zmiany nowotworowe u pacjentów z tym zespołem są leczone tak samo jak u innych chorych, jednak ścisły nadzór onkologiczny powinien pomóc we wczesnym wykryciu ewentualnych zmian złośliwych i zapewnić lepsze wyniki leczenia.